Omurilik

Omurilik nedir? Önemi nedir?

Omurilik, omurganın içinde yer alan beynin devamı olarak santral sinir sisteminin bir parçası olan sinir paketidir. Kollarımız ve ayaklarımıza giden tüm sinirler ile göğüs kafesi kasları, mesane, barsak, cinsel organlara giden bir takım sinirler omurilikten çıkmaktadır.

Omurilik yaralanması nedenleri nelerdir?

Omurilik beyinden çıktığı yerden itibaren boyun, sırt, bel ve kuyruk sokumuna kadar uzanan omurganın ortasındaki omurilik kanalında seyreder ve bu kemik yapı tarafından korunur. Omurgaların herhangi bir sebeple zarar görmesi sonucunda içinde yer alan omurilik zarar görür ve omurilik yaralanması gerçekleşir. Dünyada ve ülkemizde en sık omurilik yaralanması nedeni trafik kazalarıdır. Sonrasında yüksekten düşmeler, ateşli silah yaralanmaları, spor yaralanmaları özellikle sığ suya atlama en sık rastlanan travmatik omurilik yaralanmaları nedenleridir. Travmatik nedenler dışında omurilik tümörleri, omurilik enfeksiyonları, motor nöron hastalıkları, disk hernileri gibi travmatik olmayan nedenlerde omurilik hasarına neden olabilirler.

Omurilik yaralanması sonrası görülen klinik tablo nedir?

Yaralanma seviyelerine göre değişen tipte felçler ortaya çıkar. Bu tabloya genel olarak omurilik yaralanmaları adı verilir.

Parapleji / Tetrapleji ne demektir?

Boyun bölgesindeki spinal kanal içindeki omuriliğin yaralanması sonucu motor ve/veya duyusal kayıp veya bozukluk sonucu kollarda, gövde, bacaklar ve pelvik organlarda fonksiyon bozukluğuna tetrapleji, Sırt be bel bölgesindeki spinal kanal içindeki omuriliğin yaralanması sonucu motor ve/veya duyusal kayıp veya bozukluk sonucu gövde, bacaklar ve pelvik organlarda fonksiyon bozukluğuna parapleji denir.

Komplet / inkomplet  yaralanma nedir?

Eğer omurganın kırıldığı seviyede omurilik tam olarak hasara uğramışsa yaralanma seviyesinin altında tam bir hareket ve his kaybı vardır ve buna komplet yaralanma denir ve ASIA A olarak ifade edilir. Ancak kırığın olduğu seviyede omurilik kısmi olarak hasara uğramışsa, yaralanma seviyesinin altındaki hareket ve his kayıpları da kısmi olur ve buna inkomplet yaralanma denir ve hareket durumuna göre ASIA B-C-D-E olarak ifade edilir.

Hastalarda Görülebilecek Problemler Nelerdir?

En önemlisi yaralanma seviyesine göre ve yaralanmanın komplet ya da inkomplet olmasına göre yaralanma seviyesinin altındaki kaslarda kısmi ya da tam hareket ve duyu kaybıdır. Mesaneye ve barsaklara giden sinirde etkileneceğinden büyük abdest ve idrarını hissetme ya da kontrol etme problemleri ve buna bağlı idrar yolları problemleri, barsak problemleri görülür. Mesane yeteri kadar boşaltılamazsa tehlikeli boyutlara ulaşan tansiyon problemleri görülebilir. Yeterli mesane rehabilitasyon yapılmaz ise ileriki yıllarda böbrek yetmezliğine kadar giden tablolar ile karşı karşıya kalınabilir. Hasta sürekli yattığından iyi takip ve pozisyonlama yapılmazsa yatak yaraları gelişir. Yatak yaralarının iyileşmesi ve tedavisi oldukça güçtür. Yatmaya bağlı olarak kaslar ve kemikler kullanılmadığından kas ve kemiklerde erimeler olabilir, eklemlerde hareket kısıtlılıkları gelişebilir. Çok şiddetli ve dayanılmaz nöropatik ağrılar ve spastsite denilen kasılmalar rehabilitasyon programını engelleyen ve hastanın yaşam kalitesini etkileyen sorunlardır. Ayrıca omurilik yarlanmalı hastalarda cinsel fonksiyonlarda da bir takım sorunlar oluşabilir.

Rehabilitasyondan fayda görürler mi?

Omurilik yaralanmaları sonucu oluşan felçler eğer komplet yaralanmaysa maalesef geri dönüşü olmaz. Kısmi omurilik yaralanmalı hastalarda ise birkaç ay/yıl içerisinde kısmen veya tamamen hareketlerde geri dönüş görülebilir. Gerek tam gerekse kısmi omurilik yaralanmalı hastalarda yukarıda sayılan problemlerin önlenmesi, hastanın kalan fonksiyonlarını en iyi şekilde kullanılarak hayatına bağımsız olarak devam edebilmesi için erken ve nitelikli rehabilitasyon şarttır.

Rehabilitasyonda Neler yapılır?

Omurilik yaralanmalı hastalarda amaç komplikasyonları önlemek ve hastanın yaşamında bağımsız olmasını sağlamaktır. Bu amaçla kuvvet kaybı olan kaslarda kuvvetin yeniden kazanılmaya çalışılması esas amaçtır. Bu amaçla rehabilitasyon programları içinde eklem hareket açıklığı egzersizleri, germe egzersizleri, kas kuvvetlendirme egzersizleri, nörofasilitasyon teknikleri gibi konvansiyel tedavi yaklaşımları ile birlikte robotik rehabilitasyon, havuz tedavileri, sanal gerçeklik tedavileri, biofeedback, fonksiyonel nöromusküler elektriksel stimülasyon, transkranial magnetik stimülasyon teknikleri gibi daha yeni ve ileri rehabilitasyon yaklaşımları da tedavi planına dahil edilebilmektedir. Ayrıca rehabilitasyon programı içinde mesane ve barsak boşaltımının düzenli aralıklarla yapılması ve yeterli takip, yatak yaralarının önlenmesi amacıyla havalı yatak ve pozisyonlama, kas ve kemik erimelerinin önlenmesi için yatak içi egzersizler ve hastanın mümkün olan en kısa zamanda dikey pozisyona getirilmesi, zaman içerisinde uygun hastaların cihazlar ve dış desteklerle yürütülmesi, yürütülemeyen hastaların ise kendine yetecek şekilde tekerlekli sandalye transferlerinin geliştirilmesi de mutlak eklenmelidir.